Waar de gemiddelde Nederlander – en zeker ook de gemiddelde Nederlandse wedstrijddebater – een sadistisch tijdverdrijf voor ogen zweeft wanneer hij denkt aan het stierenvechten, waant de ‘torero’ (verzamelnaam voor alle types stierenvechters) zich verwikkeld in een mythisch gevecht tegen het duister. Een duister dat niet zozeer bestreden wordt als wel de vorm aanneemt van een ‘intieme dans’. Matthijs Plak, een student filosofie die zich ver houdt van het wedstrijddebat, vertelt. Over God, moed en kunst in Mexico.
Kunst
‘Als je jezelf ontstijgt, wanneer je jezelf verlaat, creëer je kunst.’ Het is broeierig heet in de stilte van de middag. Slechts af en toe zijn de takken te horen in wier schaduw wij beschutting zochten. Naar rechts kijkend danst een nevel van zand over de breedte van de vlakte waar zojuist nog getraind werd door Armando, Ricardo, Germán en Thomas, samen goed voor meer dan honderd jaar ervaring in de arena. ‘Met sport heeft het weinig te maken. Eerder met kunst en religie.’ Ik ken ze nog geen vijf minuten en nu al is er plaats in de kring van ervaring. ‘Kijk,’ zegt Armando, ‘alle kunst en sport begon eigenlijk met ‘tauromaquia’ (stierenvechten). De eerste vormen van kunst die gevonden zijn, grotschilderingen van pakweg veertigduizend jaar geleden, beelden al de strijd tussen jager en gejaagde af. De jacht op bizons en ander groot wild vormde zo’n essentieel onderdeel van het leven, dat dit als inspiratiebron diende voor menig schildering.’ ‘En op zichzelf een kunst werd,’ voegt Ricardo toe, een sigaret rollende. Waaruit de kunst precies bestaat? Uit het vermogen te communiceren met het publiek, jezelf te ontstijgen in de arena en iets te creëren dat groter is dan jij, anders ook. Een diep gerommel los te maken in het publiek, in de vorm van een gedragen ‘Olé’ uit de kelen van de toeschouwers, die de ontwikkeling van de bewegingen over de jaren hebben waargenomen.
Religie
Maar tauromaquia als kunst is slechts het halve verhaal. Daarnaast bestaat nog de religieuze zijde die voor menigeen minstens even belangrijk is. ‘Al in de tijd van de Babyloniers werden er stierengevechten georganiseerd. De stier heeft altijd het duister verbeeld en dient dus overwonnen te worden ten overstaan van het volk.’ En niet alleen vroeger speelde religie een rol. Ook vandaag is het blijkbaar onmogelijk een foto te maken van alleen de torero in de arena. ‘Je hebt er altijd drie te pakken als je een foto van hem probeert te maken,’ kan Armando ons vertellen. ‘De matador, de stier en God.’ En ook het publiek is onderdeel van de spiritualiteit, daar zij een catharsis ondergaan in de waarneming van een gevecht op leven en dood. De beleving van Germán kan ook als religieus worden omschreven. ‘In de tijd van de Vikingen werd er soms recht gesproken op de volgende manier. De mensen tussen wie een dispuut bestond legden beiden een hand in het vuur. Degene die zijn hand als eerste terugtrok, loog. Nu, zo is het ook in de arena. Als je kunt blijven staan, weet je dat je in handen van God bent, dat niets je kan gebeuren.’
Honderdvijftig Procent
En om nog maar eens aan te geven dat tauromaquia daadwerkelijk meer is dan welke sport of andere kunstvorm ook, geeft Ricardo toelichting op de eigenschappen die een torero moet bezitten. ‘Tijdens een confrontatie in de arena heeft een torero vijfenzeventig procent moed nodig en vijfenzeventig procent vermogen tot voorbereiding. De moed is nodig om een aanval van de stier te weerstaan, je niet om te draaien en te rennen, maar zelfs een pas naar voren te maken op het moment dat vierhonderd en vijftig kilo vechtlust op je af dondert. Je voelt het in de grond, de trilling, het gedreun. Dan moet je boven jezelf uitstijgen, en het dier met techniek overmeesteren. En voor die techniek heb je heel veel training nodig, kracht, uithoudingsvermogen, vandaar de tweede helft van vijfenzeventig procent.’ Nu lijkt het ook Germán opgevallen te zijn dat twee maal vijfenzeventig meer dan honderd is en hij komt loom overeind van zijn stronk. ‘Jáááá zèg! Dat kan toch niet! Er zijn maar honderd procenten!’ ‘Juist daarom,’ antwoordden Ricardo en Armando, ‘tauromaquia is een kunst, je creëert meer dan de som van de delen.’ ‘Bovendien,’ kan Armando toevoegen, ‘de confrontatie met een stier is als de beklimming van de Everest. Zo zwaar!’ En dat lijkt Germán en Thomas wel te bevallen. Ze blijven knikken wanneer Ricardo de volgende uitspraak lanceert. ‘Een goede torero is als een legpuzzel. Geen stukje te veel, geen stukje te weinig. Alleen zo kun je boven jezelf uitstijgen.’
Lees woensdag het tweede deel van het artikel op SevenTwenty, om 16.00.
De Nederlandse Debatbond (NDB) stelt zich als doel het wedstrijddebat te bevorderen en ondersteunen in Nederland. Als nationaal overkoepelend orgaan vertegenwoordigt de NDB ongeveer 1.000 leden waarvan de meesten lid zijn van één van de debatverenigingen die Nederland rijk is.
Over de auteur